Błędy poznawcze. Czym są i jak wpływają na to jak widzimy świat?

Błędy poznawcze to triki, które stosuje nasz mózg, aby uprościć odbiór rzeczywistości.

Bezrefleksyjne osądy, skróty myślenia, uogólnienia.

Mają sprawić, że w pędzącym świecie będziemy funkcjonować szybciej i sprawniej.

W nurcie terapii poznawczej zniekształcenia poznawcze, bo tak inaczej można nazwać błędy poznawcze, funkcjonują podczepione, pod nasze głęboko ukryte przekonania. Przekonania dotyczące świata, ludzi i nas samych. Powstają we wczesnym okresie naszego życia - dzieciństwie i młodości .

"Sprzedają" nam je nasi opiekunowie, rodzice. Są automatycznymi mechanizmami - drogowskazami.

Stosujemy je wszyscy. Jeśli nie jest ich dużo lub nie mają zaplecza zaczerpniętego z trudnego dzieciństwa i okresu dorastania, nie sprawiają dużych problemów.

Niestety, często powstają w takich warunkach i są mylnymi flagami. Komplikują nam życie, decyzje. Unieruchamiają nas w jakimś niechcianym punkcie. Utrudniają wyjście z błędnego koła problemów zawodowych i prywatnych. 

Jest wiele rodzajów błędów poznawczych. Dane zachowanie, reakcja, może być oceniana przez specjalistę pod kątem więcej niż jednego zniekształcenia poznawczego. Na potrzeby wpisu skupię  się na najważniejszych. To co łączy wszystkie zniekształcenia to brak racjonalnego umiaru w osądach, brak złotego środka.

Myślenie czarno - białe (dychotomiczne, zero - jedynkowe) - sprowadza się ono do opisu sytuacji lub osób w sposób skrajny, bez odcieni tzn szarości.

"Albo ktoś jest dobry albo zły w danej dziedzinie. Jednego dnia warto z nim pracować, innego rezygnujemy ze współpracy z tą osobą."

"Albo ktoś jest miły albo niemiły". A może generalnie jest miły i sympatyczny, ale ma ciężki dzień i jest w gorszym humorze.

Wyolbrzymianie lub pomniejszanie - wyolbrzymiamy lub pomniejszamy następstwa danego zdarzenia i jego wpływu na nas, naszą sytuację, innych ludzi.

"Wyolbrzymianie negatywnego wpływu naszej źle wykonanej pracy, na cały projekt i wpływu tego jednego zdarzenia na nasza sytuację zawodową."

"Pomniejszanie naszego wpływu np. na nasz los, wkład naszych decyzji na naszą sytuację życiową."

Selektywna uwaga - skupianie się na negatywnych aspektach sytuacji, cechach własnej osoby.

“Współlokatorka nie pozmywała jednego talerza, a miała tym razem posprzątać mieszkanie. Wkurzamy się na nią, pomijanie faktu, że pozostała cześć mieszkania błyszczy.”

Efekt pomijania - poszukiwanie przesłanek dla potwierdzania swoich przekonań, pomijanie tych mu zaprzeczających.

“Nie jestem lubiana w grupie, nikt mnie nigdzie nie zaprasza. Pomijanie faktu, że 3 krotnie ktoś zaprosił nas na spotkanie, a my odmówiliśmy. Po tych 3 odmowach ludzie przestali nas zapraszać spodziewając się odmowy”.

Katastrofizacja (przewidywanie czarnej przyszłości) - skrajna postać wyolbrzymiania negatywnych następstw różnych wydarzeń.

“Przez tą kłótnię ze mną, on się zabije, ucieknie, rozejdzie się ze mną.” 

“Nie zdałam tego egzaminu. To koniec mojej kariery zawodowej, koniec mnie.”

Etykietowanie - bez znajomości faktów lub bez skupiania się na nich, dawanie etykiety sobie, innym lub sytuacjom.

"Jesteś głupi i nic się od Ciebie nie nauczę. Stwierdzenie kierowane do osoby, która raz w przeszłości przekazała informację, która nie jest aktualna."

 "Jestem nieudacznikiem. Nic nie osiągnę w życiu. Nie podejmuje działań, żeby zmienić swoje życie."

Emocjonalne uzasadnianie - wyrokowanie o stanie rzeczy na podstawie własnego stanu emocjonalnego.

"Ja tak czuję wiec tak jest. Podpowiada mi to 3 oko."

"Informowano mnie, że dobrze wypadłam na rozmowie o pracę, ale ja czuje, że źle wypadłam. Nie dzwonię po informację, czy zostałam przyjęta. Rezygnuję z tematu, bo nie ma sensu się łudzić.”

 "Czuje, że zrobiłam coś złego dlatego mąż ma zły humor. Zakładam, nie pytam wiec nie wiem jaka jest prawda i czy przypadkiem nie miał złego dnia w pracy."

Personalizacja - ksobne odnoszenie do siebie zachowań innych ludzi.

“On ma zły humor, bo coś zrobiłam” 

“Ona nie przyszła na spotkanie z mojego powodu." Mmh może po prostu ma zapalnie gardła, albo musi napisać referat na studia.

Czytanie w myślach - zakładanie , że wiemy co "chodzi po głowie 2 osobie”, co myśli druga osoba.

Odnośnie nowo poznanej osoby. "On na pewno nie lubi spotkań w restauracji, bo wydaje się taki spokojny. Woli siedzieć w domu". Nie wiemy tego póki nie spytamy. 

“Ja jemu się nie podobam, bo mam ciemne włosy, a on lubi tylko blondynki". Póki nie spytamy nie wiemy pewnych rzeczy, bo nie siedzimy w głowie 2 osoby.

Nadmierne uogólnianie - wyciąganie ogólnego negatywnego wniosku o sobie na podstawie fragmentu naszego życia.

"Nie podobam mu się. Nigdy nie spodobam się żadnemu facetowi".

"Nie zdałam egzaminu. Jestem idiotką".

To podstawowe błędy poznawcze. Mam nadzieję, że lektura pozwoli wam zastanowić się, czy temat was dotyczy. Zmotywuje do szukania złotego umiaru w osądach.
Jeśli rejestrujecie je u siebie, lecz nie wiecie jak z nimi walczyć, zapraszam do czytania kolejnych wpisów dotyczących technik stosowanych w terapii behawioralno - poznawczej. Jeśli błędy są bardzo upierdliwe rekomenduje skorzystania z pomocy specjalisty terapeuty, mistrza poznawczego kung fu, który pomoże się z nimi uporać. Pozdrawiam i zachęcam do czytania kolejnych wpisów.